پروتکل FTP چیست؟ چگونه می‌توان سرور FTP شخصی راه‌اندازی کرد؟

اگر برنامه نویس وب، یا وب مستر باشید، بدون شک واژه پروتکل FTP را زیاد شنیده اید. ما در این مطلب می خواهیم به شما بگوییم که پروتکل FTP چیست، چگونه کار می کند و چه کاربردهایی در دنیای وب دارد؟ پس اگر به این موضوع علاقه مند هستید، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

پروتکل FTP چیست؟

پروتکل اف تی پی یا FTP که مخفف عبارت File Transfer Protocol  یا پروتکل انتقال فایل است. و همانطور که از نامش پیداست، وظیفه آن انتقال فایل بین دستگاههای مختلف است.

اگر بخواهیم به صورت کاملا ساده این مفهوم را تعریف کنیم، یعنی آپلود و دانلود کردن فایل. این پروتکل در سال ۱۹۷۱ در بستر اینترنت و با هدف انتقال فایل در شبکه ای کوچک از کامپیوترها ایجاد شد.

با توجه به اینکه شروع کار FTP در میان شبکه ای کوچک از کامپیوترها و آنهم بیشتر در بستر نظامی بود، امنیت آن چندان مد نظر نبود، اما با گسترده شدن شبکه اینترنت، طی نیم قرن گذشته FTP تغییرات بسیاری را به خود دیده است و به روز رسانی های متعددی برای سازگار کردن این پروتکل با تکنولوژی روز و ارتقای امنیت آن صورت گرفته است.

کاربردهای پروتکل FTP چیست؟

همانطور که در بالا بیان شد، هدف اصلی از اختراع پروتکل FTP ، انتقال فایل در یک شبکه کوچک بود، اما با گسترش اینترنت، این کاربرد گسترده شد.

البته در بحث کاربردهای FTP به نظر می رسد که کاربران عادی معمولا با آن سر و کار ندارند و بیشتر طراحان سایت و توسعه دهندگان وب باید با آشنا شوند و با آن سر و کار دارند.

پروتکل FTP، برای توسعه‌دهندگان وب، ابزاری است برای انتقال فایل‌ها از کامپیوتر محلی به سرور میزبان وب‌سایت. برای مثال اگر شما بخواهید سیستم مدیریت محتوا WordPress را بر روی هاست نصب کنید، برای انتقال فایل‌ها بین هاست و کامپیوتر خود به FTP نیاز خواهید داشت.

کاربردهای این پروتکل به صورت کلی عبارتند از :

1. ارائه گزارش از فایل‌‌های موجود در سیستم مورد نظر
2. حذف، تغییرنام و جابجا کردن فایل‌ ها
3. جستجو در دایرکتوری ها
4. ایجاد یا حذف دایرکتوری روی سیستم مورد نظر
5. ایجاد امکان دانلود فایل از سیستم مورد نظر
6. ایجاد امکان آپلود فایل بر روی سیستم مورد نظر

منظور از FTP Client و FTP Server چیست؟

استفاده از پروتکل FTP به منظور انتقال فایل‌ها به یک سیستم دیگر، نیازمند دو پیش نیاز اصلی می‌باشد. این پیش نیازها عبارتند از :

FTP Client : اگر می خواهید برای انتقال یا دریافت فایل از FTP استفاده کنید باید از نرم‌افزارهای مخصوصی که به آنها FTP Client می‌گوییم، استفاده نمایید. این نرم‌افزارها به صورت گرافیکی هستند و ظاهری مثل بقیه نرم‌افزارهای ویندوز، مک و لینوکس دارند. کار کردن با آنها ساده است و فرایند انتقال یا دریافت فایل را برای شما به سرعت انجام می‌دهند.

FTP Server : وقتی یک FTP کلاینت را نصب می‌کنید باید به یک سرور متصل شوید. پس منطقی است که سروری که قرار است از روی آن فایل دانلود کنید نرم‌افزار مشابهی داشته باشد که اجازه این کار را به شما بدهد. به چنین نرم‌افزارهایی FTP Server می‌گوییم. این نرم افزار وظیفه برقراری ارتباط با کلاینت و پردازش دستورات ارسالی از سمت آن به سرور را دارد.

روش های استفاده از پروتکل FTP چیست؟

به صورت کلی سه راه برای استفاده از FTP وجود دارد که عبارتند از :

1. استفاده از نرم افزارهای گرافیکی

این شیوه رایج ترین راه برای استفاده از FTP است. در این روش شما با نصب نرم افزارهایی مانند FileZilla، CuteFTP بر روی سیستم خود به راحتی می‌توانید به سرور FTP متصل شوید و عمل انتقال فایل را انجام دهید. مزیت این روش عدم نیاز به دانش فنی است. زیرا محیط کار با نرم افزارها بسیار شبیه محیط پیش فرض سیستم عامل ویندوز می‌باشد.

2. استفاده از مرورگرها

این روزها به دلیل استفاده کمتر از FTP مرورگرها این قابلیت را به صورت پیشفرض غیرفعال کرده اند که البته میتوان آنها را فعال کرد. البته مرورگرها فقط قادرند فایل‌‌ها و محتویات فضای مورد نظر را نمایش دهند ولی قادر به آپلود و یا ارسال فایل نیستند. این روش از سرعت و امنیت کمتری نسبت به روش اول برخوردار است.

3. استفاده از خط فرمان (Command line)

قدیمی‌ترین راه برای استفاده از FTP، بهره‌گیری از کدها و دستورات متنی است. برای اینکار در ویندوز CMD را داریم و در لینوکس و مک باید از Terminal استفاده کنیم. اما این روش به دلیل نداشتن رابط گرافیکی کاربرپسند معمولا کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سرور چیست؟ انواع سرور بر اساس زیرساخت که باید بدانید

امنیت در پروتکل FTP

تمام فرایندها در پروتکل FTP بدون هیچ‌گونه رمزگذاری انجام می‌شوند. پس دستیابی به اطلاعات برای هکرها مثل آب خوردن است. یعنی اگر کسی وارد کانال ارتباطی شما با سرور شود به راحتی می‌تواند تمام صحبت‌های شما را شنود کند یا محتوای شما را بدزدد!

به همین دلیل است که کاربران FTP اکنون از FTPS و SFTP استفاده می‌کنند. این دو همان ماهیت FTP را دارند با این تفاوت که همه چیز در آن رمزنگاری شده است و بر همین اساس جاسوس‌ها، خراب‌کار‌ها و یا هر کاربر غیرمجاز دیگر در صورت دسترسی به فایل‌ها نیز نمی‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

امروزه شرکت‌ها ضمن خودداری از انتقال اطلاعات رمزنگاری نشده، به جای سرویس FTP، سرویس امن FTPS را ارائه می‌دهند.

چگونه می‌توان سرور FTP شخصی راه‌اندازی کرد؟

برای سیستم‌عامل‌های ویندوز میتوانید نرم افزار FileZilla Server را دانلود کنید و با استفاده از آن کامپیوترتان را به یک سرور FTP تبدیل کنید. همان‌طور که گفتیم نرم‌افزاری که در سمت سرور نصب می‌شود، FTP Server نام دارد.

سیستم‌عامل‌های مَک نیز می توانند بدون نیاز به این نرم‌افزار به سرور FTP تبدیل شوند.  در پنجره System Preferences وارد بخش Sharing شده و گزینه Remote Login را فعال کنید. این تغییر، یک سرور FTPS را بر روی مک شما فعال خواهد کرد. به این ترتیب، یک راه امن برای به اشتراک‌گذاری فایل‌ها با کاربران ایجاد می‌شود.

سپس برای اتصال به سرور از دستگاهی دیگر، فقط به FTP Client و IP کامپیوتر سرور نیاز دارید.

توجه داشته باشید که:

1. برای دسترسی به فایل‌ها از شبکه‌ای خارج از شبکه‌ خانگی باید Port Forwarding را بر روی روتر خود تنظیم کنید.
2. اگر قرار است امکان اتصال آنلاین در پروتکل FTP شما فراهم باشد، حتماً اطلاعات‌تان را رمزگذاری کنید تا اسیر هکرها نشوید!