پروتکل چیست؟ انواع پروتکل های شبکه کدامند؟

اگر به موضوع شبکه علاقمند باشید و یا اینکه در خصوص آن مطالعه و تحقیق می کنید، حتما با این سوال مواجه شدید که پروتکل و کارکرد آن چیست و انواع پروتکل کدامند؟ ما در این مقاله از دانشنامه کیمیاهاست قصد داریم شما را با مفهوم پروتکل و انواع پروتکل های شبکه آشنا کنیم.

پروتکل چیست؟

پروتکل به مجموعه ای از قوانین و دستورالعمل ها گفته می شود که به ماشین مبدا و مقصد اجازه برقراری ارتباط، انتقال اطلاعات و خاتمه ارتباط را بر بستر شبکه می دهد. پروتکل در کامپیوتر، همان نقش زبان برای انسان ارا ایفا می کند. پروتکل‌های شبکه در واقع زبان مشترک رایانه‌ها هستند.

کارکرد پروتکل ها چیست؟

پس از آشنایی با مهوم پروتکل به این سوال پاسخ می دهیم که کارکرد پروتکل چیست؟ با توجه به وسعت شبکه های کامپیوتری و کارکردهای آنها، انواع مختلفی از پروتکل ها نیز در این شبکه ها لازم است تا فرایند ارتباطات بدون هیچ مشکلی صورت پذیرد. در دنیای شبکه تعداد بسیار زیادی پروتکل متفاوت وجود دارد ولی می توان از لحاظ عملکرد ، این پروتکل ها را دریکی از سه گروه اصلی زیر قرار داد :

پروتکل هایی که وظیفه آنها برقراری ارتباط است. (communication)

پروتکل هایی که وظیفه آنها حفظ امنیت داده ها می باشد. (security)

پروتکل هایی که وظیفه آنها مدیریت شبکه است. (Network management)

انواع پروتکل ها در بستر شبکه کدامند؟

پس از آشنایی با پروتکل ها و کارکردهای آنان، در ادامه به معرفی انواع پروتکل ها در بستر شبکه می پردازیم.

پروتکل HTTP

این کلمه اختصاری برای عنوان «پروتکل انتقال ابرمتن» (Hypertext Transfer Protocol)  است. کاربرد این پروتکل جهت ایجاد ارتباط، ارسال و دریافت اطلاعات بوده و از آن در سایت های اینترنتی استفاده میشود.

پروتکل HTTPS

بزرگترین مشکل پروتکل HTTP این است که رمزنگاری نشده است و هر مهاجمی که یک پیام HTTP را دریافت کند، می‌تواند آن را بخواند. HTTPS یعنی HTTP امن. این پروتکل با رمزگذاری روی پیام ها مانع دسترسی هکرها به اطلاعات می شود.

پروتکل https چیست؟ ارتباط پروتکل https با امنیت سایت چیست؟

پروتکل  Telnet

پروتکل Telnet یا Teletype Network برای برقراری ارتباط از راه دور می باشد. البته این پروتکل از رمزنگاری برای محافظت از اطلاعات استفاده نمی کند، اما هنوز کاربردهای خاص خودش را دارد.

پروتکل SSH چیست؟ تفاوت SSH با Telnet چیست؟

پروتکل TCP/IP

TCP/IP مخفف Transmission Control Protocol / Internet Protocol و یکی از پرکاربردترین پروتکل‌های اینترنتی است. این پروتکل از دو بخش تشکیل شده است که هرکدام وظیفه ای مختص به خود را در بستر شبکه دارند. بر اساس همین وظایف بخش IP وظیفه ایجاد ارتباط در شبکه را بر عهده دارد و پروتکل TCP ارسال قطعات و خطایابی را انجام می‌دهد.

پروتکل DHCP

پروتکل DHCPیا به عبارتیDynamic Host Configuration Protocol  وظیفه تخصیص آدرس‌های IP به کلاینت‌های موجود در شبکه را به عهده دارد. این پروتکل دارای یک پایگاه داده ای با تعداد بالایی IP است که به هر دستگاه یا سیستم که میخواهد به شبکه متصل شود یک IP میدهد. به زیان ساده تر می توان گفت که هدف DHCP اختصاص اتوماتیک آدرس ‌های IP در بستر شبکه است.

پروتکل DNS

پروتکل  DNS یا Domain Name Server وظیفه اتصال دامنه به IP را به عهده دارد. درواقع کار اصلی این پروتکل تبدیل آدرس دامنه به IP است که با انجام این کار درخواست شما به آدرس صحیح ارسال شود. فرض کنید می‌خواهید سایت گوگل به نشانی Google.com را باز کنید. وقتی شما این دامنه را در مرورگر خود وارد می‌کنید، DNS آن را تبدیل به آدرس IP مشابه می‌کند. به زبان ساده آدرس سایت را به زبان ماشین تبدیل می‌کند.

البته باید تاکید کنیم که استفاده از اینترنت با استفاده از پروتکل DNS بسیار آسان و روان خواهد بود، چراکه اگر این پروتکل نبود، ما باید آدرس های IP سایت ها را حفظ کنیم که عملا کاری غیر ممکن است.

DNS چیست و چگونه کار می‌کند؟ DNS چه کاربردی در شبکه دارد؟

پروتکل SMTP

پروتکل SMTP که بخشی از لایه TCP/IP نیز هست مخفف Simple Mail Transfer Protocol میباشد. این پروتکل اساسا دستوراتی است که انتقال ایمیل را کنترل و تایید میکند. SMTP برای ارسال و دریافت پست‌های الکترونیکی به کار می‌رود. همچنین امکان ذخیره داده‌ها را روی سرور را نیز فراهم می‌کند.

پروتکل Gopher

Gopher یک پروتکل ارتباطی و به نوعی نسخه قدیمی پروتکل HTTP است. با استفاده از این پروتکل سیستم کاربر میتواند با سرور ارتباط برقرار کند و اقدام به انتقال اطلاعات نماید. البته باید بگوییم اکنون استفاده از این پروتکل متوقف شده است اما هنور برخی سیستم ها از آن استفاده می کنند.

پروتکل LCP

این پروتکل که مخففLink Control Protocol  وظیفه تست و پیکربندی اتصالات در لایه پیوند داده ها را برعهده دارد. این پروتکل که در پروتکل PPP نیز وجود دارد، هویت سیستم فرستنده و گیرنده را جهت برقراری ارتباط بین دو سیستم بررسی می کند.

پروتکل FTP

مخفف File Transfer Protocol و به معنای پروتکل انتقال فایل است و توانایی انتقال فایل از سرور به کلاینت و از کلاینت به سرور را دارد. طراحی فوق العاده این پروتکل امکان برقراری همزمان ۲۵۶ ارتباط را فراهم کرده است. FTP مجوز احراز هویت هر کلاینت در شبکه و اجازه جابجایی فایل‌ها از درایو به سیستم درخواست کننده را به عهده دارد. همچنین این پروتکل از پورت های ۲۰ و ۲۱ جهت احراز هویت و انتقال اطلاعات استفاده می کند.

پروتکل FTP چیست؟ چگونه می‌توان سرور FTP شخصی راه‌اندازی کرد؟

پروتکل RTP

این پروتکل مخفف Real-time Transport Protocol است از آن برای انتقال اطلاعات در لحظه استفاده می شود. این پروتکل که پروتکل انتقال مدیا هم معروف است، بیشترین کاربرد آن در VOIP (تکنولوژی انتقال صدا) است و از قابلیت های آن انتقال صدا به چند مقصد می باشد.

پروتکل SNMP

مخففSimple Network Management Protocol  می باشد و کاربرد آن مدیریت و نظارت از راه دور سیستم ها، مسیریاب ها و … برای مدیر شبکه است.

پروتکل FTAM

این پروتکل مخففFile Transfer Access and Management  و به معنای روش دسترسی به انتقال فایل است. به کمک این پروتکل دسترسی به فایل ها و پوشه ها توسط کاربران آسان تر می شود و ذخیره اطلاعات از راه دور انجام می پذیرد.

پروتکل NCP

مخفف Network Control Protocol و به معنای پروتکل کنترل شبکه است و بخشی از پروتکل PPP نیز می باشد. با استفاده از این پروتکل امکان مدیریت از راه دور سیستم برای کاربران فراهم می شود و کاربر می تواند فایل ها را بین سیستم ها جا به جا کند.

پروتکل UDP

مخفف User Datagram Protocol است و بخشی از لایه انتقال به شمار می‌رود. این پروتکل شبیه به TCP است منتها با تفاوت‌هایی عمل می‌کند و  بیشتر برای انتقال صوت یا ویدئو روی شبکه به کار می‌رود که پهنای باند در این نوع از داده‌ها اهمیت زیادی دارد.

این پروتکل اطلاعات را از یک سیستم کپی کرده، در بسته مخصوص خود قرار میدهد و هدر مختص به خود که شامل چک سام، طول بسته و پورت های منبع و مقصد جهت برقراری ارتباط است را روی آن میگذارد. پس از بسته بندی کامل اطلاعات، این بسته ها به مقصد فرستاده میشوند.

سخن پایانی

ما در این مقاله سعی کردیم تا به این سوال پایخ دهیم که کارکرد پروتکل چیست و پروتکل هایی که کاربرد بیشتری دارند و بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند را به شما معرفی کنیم. البته پروتکل های دیگری نیز وجود دارند که به دلیل کاربرد کمتر آنها را در این مطلب مطرح نکردیم.

اگر سوالی در مورد هرکدام از پروتکل‌ها در ذهن شما باقی مانده حتما در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید تا بتوانیم ابهام شما را برطرف کنیم.